Centrum Integracji Społecznej - zagadnienia prawne
Centrum Integracji Społecznej - zagadnienia prawne
Celem tworzenia Centrów Integracji Społecznej jest reintegracja zawodowa i społeczna uczestników Centrum, co czynione jest poprzez: kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych osobom nie podlegającym wykluczeniu społecznemu; nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub podwyższanie kwalifikacji zawodowych; naukę planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza przez możliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub działalność gospodarczą; uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pieniężnymi.
Zgodnie z regulacjami ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym(Dz.U. z 2003 r. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm ) tworzenie CIS odbywać może się dwutorowo bądź z inicjatywy organu wykonawczego gminy, bądź z inicjatywy organizacji pozarządowej. W zależności od tego z jakim podmiotem założycielskim mamy do czynienia inaczej ukształtowana została struktura organizacyjna Centrum. Jeżeli CIS tworzone jest przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) działa w formie gospodarstwa pomocniczego, zgodnie z regulacjami ustawy o finansach publicznych z dnia 30 czerwca 2005 r. (Dz.U. z 2005 r., Nr 249, poz.2104 z późn. zm.). Czyli mamy tutaj do czynienia z jedną z form organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, którą charakteryzuje wyodrębnienie z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym, jako część jej działalności podstawowej lub jako jej działalność uboczna. Należy mieć na uwadze wzajemną relację ustawy o finansach publicznych i ustawy o zatrudnieniu socjalnym, ta druga stanowić będzie bowiem lex specialis, co oznacza, że ustawa o finansach publicznych znajdzie zastosowanie dopiero w przypadku braku uregulowania konkretnej kwestii w ustawie o zatrudnieniu socjalnym.
Jeśli natomiast podmiotem tworzącym będzie organizacja pozarządowa, Centrum stanowić ma wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostkę. Ustawodawca stara się doprecyzować, iż owo wyodrębnienie ma umożliwić należytąidentyfikację pod względem organizacyjnym i finansowym w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników odsyłając w tym zakresie do stosownych regulacji ustawy o rachunkowości. Wniosek (którego obligatoryjne elementy wymienia szczegółowo ustawa o zatrudnieniu socjalnym) winien być skierowany do wojewody, który w drodze decyzji administracyjnej rozstrzyga co do możliwości powstania CIS. Dlatego również wojewoda prowadzi rejestr jednostek organizacyjnych, którym nadał (na okres pięcioletni) status CIS. Działalność Centrum podlega stałemu nadzorowi ze jego strony, gdyż jest zobowiązane informować w terminie 30 dnia o każdej zmianie danych zawartych we wniosku (a znajdują się tam takie informacje, jak: planowany rodzaj działalności wytwórczej, handlowej, usługowej, czy też dane o zakładanych efektach działania Centrum - a więc kwestie mające nierzadko wpływ na rację bytu danego CIS), a ponadto przedłożyć sprawozdanie finansowe. Ponadto wojewoda winien podjąć decyzję o utracie statusu Centrum w razie uchybień w działalności Centrum polegających na:
* niezrealizowaniu założeń przyjętych we wniosku w stopniu uniemożliwiającym wykonanie usług zmierzających do realizacji celu jakim jest reintegracja zawodowa i społeczna uczestników CIS,
* nieprawidłowościach w rozliczeniach finansowych.
Centrum, w ramach reintegracji zawodowej, może prowadzić działalność wytwórczą, handlową lub usługową oraz działalność wytwórczą w rolnictwie, z wyłączeniem działalności polegającej na wytwarzaniu i handlu wyrobami przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 0,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali.
Zgodnie z wyraźną regulacją ustawową, działalność powyższa nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej. Dodać należy, że uczestnicy CIS mogą podjąć wspólną działalność gospodarczą w formie omówionej już spółdzielni socjalnej. W takim przypadku, w stosunku do osób zatrudnionych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, będących uprzednio uczestnikami Centrum, część wynagrodzenia odpowiadająca składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadająca składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za zatrudnionego, na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla siedziby spółdzielni a spółdzielnią może podlegać finansowaniu ze środków Funduszu Pracy przez okres 12 miesięcy od dnia zatrudnienia. Zwrotu opłaconych składek dokonuje starosta, w okresach kwartalnych na podstawie udokumentowanego wniosku spółdzielni, w terminie 30 dni od dnia jego złożenia.
CIS jest formą prawną adresowaną do instytucji oraz organizacji pozarządowych pracujących z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym.
W grupie beneficjentów CIS ustawa wymienia osoby:
* bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
* uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,
* uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,
* chore psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,
* długotrwale bezrobotne w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
* zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem,
* uchodźców realizujący indywidualny program integracji,
* niepełnosprawne, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Należy podkreślić, że nie jest to katalog zamknięty i do CIS mogą zostać skierowane osoby nienależące do żadnej w wyżej wymienionych grup. Podstawą do skierowania uczestnika do zajęć w CIS jest przede wszystkim kryterium wykluczenia społecznego. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym wskazuje, że osoby zagrożone wykluczeniem społecznym to te, które ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym. CIS może również realizować programy specjalne dla osób niepełnosprawnych i ubiegać się z tego tytułu o dofinansowanie z funduszu PFRON.
CIS to instytucja mającą charakter przede wszystkim edukacyjny a jednym z elementów programu edukacyjnego może być praca uczestników w ramach działalności wytwórczej, handlowej, usługowej lub działalności wytwórczej w rolnictwie, którą CIS może prowadzić. Ustawa wyraźnie wskazuje, że taka działalność CIS nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Z prowadzeniem CIS związany jest korzystny system dofinansowania obejmujący koszty związane z utworzeniem oraz bieżącą działalnością CIS. Szeroki zakres kosztów podlegających dofinansowaniu umożliwia podmiotom prowadzącym CIS przygotowanie dla uczestników atrakcyjnej oferty dodatkowej, obejmującej prawo do świadczeń integracyjnych oraz szerokiej gamy kursów i szkoleń zawodowych.
Koszty związane z utworzeniem CIS, w szczególności wydatki poniesione na przystosowanie i wyposażenie pomieszczeń, mogą zostać sfinansowane przez samorząd wojewódzki na zasadzie porozumienia stron. Podobnie, na zasadach porozumienia marszałek województwa może przyznać organizacji tworzącej CIS dotację na działalność przez okres pierwszych trzech miesięcy. Późniejsza działalność CIS może być finansowana z dotacji pochodzącej z dochodów własnych gminy, środków z Unii Europejskiej oraz, co bardzo ważne, ze środków uzyskanych z działalności wytwórczej, handlowej lub usługowej prowadzonej przez CIS (przy czym ustawa mówi wyraźnie, że działalność taka nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Uzyskane fundusze mogą zostać przeznaczone m.in. na najem lokali, świadczenia integracyjne dla uczestników oraz wynagrodzenia dla pracowników, a środki z Unii Europejskiej mogą pokryć koszty przygotowania szkoleń i kursów zawodowych.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym wyposaża CIS w możliwość zaoferowania uczestnikom szczególnej formy świadczeń zwanych świadczeniami integracyjnymi. Świadczenie integracyjne wypłaca się uczestnikom raz w miesiącu w wysokości:
* 80% zasiłku dla bezrobotnych przez pierwszy miesiąc (brutto 430,70 zł, netto 397,71 zł) (w tym składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 32,99 zł);
* 100% zasiłku - podczas dalszego uczestnictwa (brutto 538,30 zł, netto 477,85 zł) (w tym składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 48,45 zł).
Przy czym wypłata świadczeń integracyjnych zostaje wstrzymana, gdy uczestnik zajęć uporczywie narusza postanowienia programu lub przestał uczęszczać na zajęcia.
Nowelizacja ustawy o zatrudnieniu socjalnym z 15 czerwca 2007 r. wprowadziła również możliwość przyznania uczestnikowi programu motywacyjnej premii integracyjnej w wysokości uwzględniającej jego zaangażowanie oraz postępy.
Wysokość premii nie może jednak przekroczyć 20% świadczenia integracyjnego. Organizacje prowadzące CIS podkreślają, że aspekt finansowy jest zachętą dla uczestników tylko na początku, później większość uczestników zajęć zaczyna dostrzegać i cenić uczestnictwo w zajęciach ze względu na szeroką gamę kursów i szkoleń zawodowych. Nie zmienia to jednak faktu, że świadczenie integracyjne może być postrzegane przez zdecydowaną większość uczestników CIS jako forma zasiłku dla bezrobotnych, a nie wynagrodzenie za wykonywaną w CIS pracę.
Należy podkreślić, że pomiędzy uczestnikiem zajęć a CIS nie ma stosunku pracy (w rozumieniu przepisów prawa pracy), a zatem świadczenie integracyjne nie jest wynagrodzeniem z tytułu umowy o pracę. Uczestnicy CIS nadal figurują w ewidencji urzędów pracy jako osoby posiadające status osób długotrwale bezrobotnych lub osób poszukujących pracy.
Okres uczestnictwa w zajęciach może trwać do 12 miesięcy (z możliwością przedłużenia o kolejne 6 miesięcy w szczególnie uzasadnionych przypadkach), co rodzi pytanie o dalsze możliwości wspierania osób, które przeszły przez program CIS. Ustawa przewiduje trzy możliwe scenariusze: Skierowanie uczestnika CIS do pracy u pracodawcy prywatnego Ustawa o zatrudnieniu socjalnym oferuje pracodawcom możliwość nawiązywania z uczestnikami CIS stosunku pracy na szczególnych zasadach w formie tzw. Zatrudnienia wspieranego. CIS jako pracodawca swoich własnych absolwentów Podobnie jak pracodawca prywatny, CIS może zdecydować o zatrudnieniu w CIS własnego absolwenta w formie zatrudnienia wspieranego. W takiej sytuacji CIS ma prawo do takiego samego zakresu dofinansowania jak pracodawca prywatny. Absolwent CIS, w odróżnieniu od uczestnika CIS, powinien świadczyć pracę. Jeśli jednak zgodnie z ustawą przyjmiemy, że CIS pełni przede wszystkim funkcje edukacyjne, a działalność ekonomiczna jest zaledwie jednym z kilku elementów programu edukacyjnego, powstaje pytanie, czy CIS w obecnym kształcie będzie w stanie zorganizować dla absolwentów normalne miejsca pracy.
CIS zainteresowany zatrudnianiem własnych absolwentów powinien zatem odpowiedzieć na dwa podstawowe pytania - na czym ma polegać tworzone miejsce pracy i skąd uzyskać środki na pokrycie wynagrodzeń (starosta finansuje tylko część związanych z tym kosztów).
Wydaje się zatem, że zatrudnianie własnych absolwentów oznacza w praktyce konieczność rozwinięcia działalności ekonomicznej, gwarantującej ciągłość zleceń, przy których pracowaliby zatrudnieni absolwenci CIS, oraz zysk pozwalający na sfinansowanie części ich wynagrodzeń, które nie będą finansowane w ramach zatrudnienia wspieranego, innych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników, inwestycji w działalność itp. Zatem, jeśli założymy, iż CIS powinien zatrudniać swoich absolwentów, działalność ekonomiczna powinna odgrywać znacznie większą rolę niż obecnie.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym mówi o możliwości podjęcia przez uczestników CIS działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalnej, przy czym ustawa ta nie określa roli CIS w procesie tworzenia spółdzielni. Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga wiedzy i doświadczenia, których zazwyczaj brakuje osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym, i wydaje się, że CIS dysponuje odpowiednimi zasobami oraz możliwościami, aby wspomóc swoich wychowanków m.in. w zakresie tworzenia biznesplanu, zasad prowadzenia działalności gospodarczej, księgowości czy zdobywania zleceń.
Problemy i bariery prawne związane z działalnością CIS
Dofinansowanie
Z korzystnym systemem dofinansowania dla CIS wiążą się obciążenia finansowe dla samorządów lokalnych, których możliwości finansowe mogą się bardzo różnić w zależności od województwa, w którym się znajdują. Organizacje planujące utworzenie CIS powinny zatem wziąć pod uwagę realne możliwości gmin, na terenie których chcą prowadzić działalność, ponieważ może się okazać, że niektórych polskich gmin po prostu nie będzie stać na sfinansowanietego typu przedsięwzięcia. Ponadto rozbudowany system dotacyjny związany jest z licznymi i bardzo sformalizowanymi procedurami oraz koniecznością regularnej współpracy z samorządem lokalnym. Podobnie z problemem braku środków mogą się spotkać osoby składające wniosek o skierowanie uczestnika lub absolwenta CIS do pracy u pracodawcy prywatnego w formie zatrudnienia wspieranego. Zdarza się, że urzędy pracy wnioski takie odrzucają właśnie ze względu na brak środków z powiatowego funduszu pracy.
Brak samodzielności i elastyczności
Z ustawy o zatrudnieniu socjalnym wyłania się obraz CIS jako instytucji realizującej zadania państwa z zakresu reintegracji społecznej i zawodowej, w szczególności działalności edukacyjnej, dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. CIS to bardzo kosztowna forma działalności, całkowicie oparta na systemie dotacji ze środków publicznych, co wiąże się z m.in. z tym, że ustawa bardzo szczegółowo reguluje funkcjonowanie i zasady uczestnictwa w CIS.
Np. do CIS mogą zostać przyjęte jedynie te osoby, które zostały tam skierowane przez ośrodek pomocy społecznej. Oznacza to, że to pracownik ośrodka pomocy społecznej decyduje o tym, kto może wziąć udział w rocznym programie CIS. W przypadku organizacji pozarządowych prowadzących CIS jedną z najważniejszych decyzji, czyli decyzję o przyjęciu danej osoby do CIS, podejmuje, zatem osoba z zewnątrz.
Podobnie ustawa szczegółowo reguluje sytuacje, w których program ma przestać być realizowany w odniesieniu do konkretnej osoby. W praktyce oznacza to, że w często dramatycznych sytuacjach pogorszenia się szeroko rozumianego stanu zdrowia uczestnika CIS, np. depresji, kiedy wydawałoby się, że potrzebna byłaby elastyczność pozwalająca w uzasadnionych okolicznościach dać tej osobie drugą szansę, kierownik CIS ma ustawowy obowiązek przerwania opieki na uczestnikiem. Dla osób prowadzących CIS nie ulega wątpliwości, że przypadek każdego uczestnika CIS, jego lepszych i gorszych okresów funkcjonowania, jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. Ustawodawca jednak nie podzielił tych wątpliwości i jednoznacznie przesądził, kiedy uczestnictwo w CIS jest wskazane oraz w jakich sytuacjach kierownik CIS ma obowiązek zaprzestać realizacji programu w odniesieniu do konkretnego uczestnika, który tym samym powraca do systemu opieki społecznej.
CIS a przyszłość jego uczestników
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym koncentruje się głównie na mechanizmach integrujących osoby wykluczone w specjalnie tworzonym dla nich miejscu, w CIS, i wydaje się pomijać rolę CIS w odniesieniu do własnych absolwentów.
Ustawa ta niezwykle szczegółowo reguluje kwestie związane z uczestnictwem w CIS, podczas gdy zaledwie dwa artykuły tej ustawy odnoszą się do zatrudnienia wspieranego. Można zatem odnieść wrażenie, że zabrakło pomysłu na dalszą pomoc dla absolwentów CIS, mających wejść na otwarty rynek pracy. Sytuację absolwenta CIS można porównać do sytuacji osoby bezrobotnej, która właśnie założyła własne przedsiębiorstwo. Zważywszy na fakt, iż w przeciętnym inkubatorze przedsiębiorczości osoba rozpoczynająca własną działalność może korzystać z różnych form wsparcia przez okres około 3 lat, niezrozumiałym jest, dlaczego już po 12 miesiącach (z możliwością przedłużenia o 6 miesięcy) osoba wykluczona zostaje nagle pozbawiona możliwości dalszego wsparcia za strony CIS.
Doświadczenie krajów Europy Zachodniej wskazuje, że w przypadku pracy z osobami długotrwale bezrobotnymi oraz zagrożonymi wykluczeniem społecznym bardzo ważne jest objęcie takich osób stałym systemem opieki jednej instytucji zajmującej się wsparciem i doradztwem zawodowym.
W Polsce taką instytucją mógłby być właśnie CIS, gdyby nie fakt, że zgodnie z ustawą oczekuje się, że absolwent CIS samodzielnie poradzi sobie bez dalszego wsparcia instytucjonalnego. Doradztwo zawodowe świadczone przez CIS i pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, powinny rozpocząć się już w trakcie programu edukacyjnego CIS, tak aby jego uczestnicy jak najszybciej zaczęli szukać ofert pracy zgodnie z własnymi możliwościami psychofizycznymi i przygotowaniem zawodowym.
Zatrudnienie wspierane
Pracodawca, który zdecyduje się na zatrudnienie uczestnika CIS, może podpisać ze starostą umowę, na mocy której w zamian za zobowiązanie się do zatrudnienia danej osoby przez okres nie krótszy niż 18 miesięcy otrzymuje prawo do refundacji części wynagrodzenia wypłaconego tej osobie podczas pierwszych 12 miesięcy zatrudnienia (w ustawowo określonej wysokości). Problem polega na tym, że najpierw pracodawca musi się zobowiązać do zatrudnienia uczestnika CIS przez okres nie krótszy niż 18 miesięcy, co stanowi bardzo poważne zobowiązanie, nawet w przypadku tych osób, które z łatwością funkcjonują na rynku pracy. Uczestnicy CIS to często osoby, co do których bardzo trudno przewidzieć, czy ich szeroko rozumiany stan zdrowia pozwoli im wywiązać się z obowiązków wobec pracodawcy. Prywatni pracodawcy mogą mieć zatem uzasadnione obawy przed podejmowaniem takiego zobowiązania. W związku z tym pracodawcy chroniąc interesy swoich firm coraz częściej ubiegają się o dofinansowanie nie na konkretnego uczestnika CIS, lecz na stanowisko stworzone z myślą o takich osobach (możliwość taką wprowadza ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Takie rozwiązanie pozwala pracodawcy na zatrudnienie nowej, innej osoby z CIS w przypadku, gdy dotychczasowy pracownik przestał wywiązywać się z obowiązków lub po prostu przestał przychodzić do pracy.
Innym rozwiązaniem, które pozwala prywatnym pracodawcom na zmniejszenie ryzyka związanego z zatrudnieniem osób, co do których istnieje niebezpieczeństwo, że nie wywiążą się z obowiązków wobec pracodawcy, może być uwzględnienie w programie CIS praktyk zawodowych w prywatnych firmach. Dzięki praktykom uczestnicy CIS mogą zaznajomić się z realiami funkcjonowania na otwartym rynku pracy, a właściciele prywatnych firm mogą lepiej poznać osoby, które w przyszłości mogliby chcieć zatrudnić, i samodzielnie ocenić, czy są to osoby godne zaufania.
Z zatrudnieniem wspieranym wiążą się również bardzo niejasne kwestie proceduralne. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym wskazuje tylko, że kierownik Centrum, pracownik socjalny czy sam uczestnik CIS może złożyć w powiatowym urzędzie pracy wniosek o skierowanie do pracy u pracodawcy prywatnego w formie zatrudnienia wspieranego. Na podstawie takiego wniosku powiatowy urząd pracy może skierować uczestnika CIS do pracy u pracodawcy prywatnego na podstawie umowy pomiędzy starostą a pracodawcą w sprawie refundacji określonej części kosztów związanych z zatrudnieniem.
Po pierwsze, w ustawie powiedziane jest tylko, że urząd pracy może skierować uczestnika CIS do pracodawcy prywatnego, a przez wielu urzędników słowo „może" interpretowane jest w znaczeniu, że nie musi.
Po drugie, nie jest jasno określona rola pracodawcy zainteresowanego zatrudnieniem absolwenta CIS - powstaje pytanie, co krok po kroku powinien zrobić pracodawca zainteresowany zatrudnieniem absolwenta CIS, w szczególności gdzie się zgłosić i jakie formularze wypełnić i jakie dokumenty powinien załączyć? Ustawa nie odpowiada na te pytania, a urzędnicy urzędu pracy, którzy często po raz pierwszy słyszą o tej formie zatrudnienia, tworzą długie procedury i przedstawiają pracodawcom prywatnym długą listę wymaganych dokumentów i zaświadczeń. Prowadzi to do sytuacji, w której prywatni pracodawcy często rezygnują z możliwości skorzystania z zatrudnienia wspieranego i albo nie zatrudniają absolwentów CIS w ogóle, albo podpisują z nimi normalne umowy o pracę opiewające na najniższe wynagrodzenie. Formuła zatrudnienia wspieranego jest krytykowana również ze względu na powiązanie zatrudnienia wspieranego z działalnością CIS. Zgodnie z art.16 ustawy o zatrudnieniu socjalnym zatrudnieniem wspieranym mogą zostać objęci tylko uczestnicy CIS, a zatem z możliwości zatrudnienia wspieranego mogą skorzystać wyłącznie ci pracodawcy, w których powiecie CIS istnieje. Wydaje się, że ustawodawca nie przewidział sytuacji, z którą mamy do czynienia obecnie, czyli że mogą istnieć powiaty, w których ze względu na znaczne obciążenie budżetowe nie zdecydowano się na stworzenie tego typu instytucji. Co za tym idzie, w powiatach, w których nie stworzono CIS, pracodawcy prywatni nie mają możliwości tworzenia miejsc pracy w systemie zatrudnienia wspieranego.
CIS jako przedsiębiorca społeczny
CIS to instytucja prowadząca szeroko rozumianą działalność edukacyjną i całkowicie oparta na systemie dotacji ze środków publicznych. Jednym z elementów programu edukacyjnego CIS jest prowadzenie działalności ekonomicznej polegającej na działalności usługowej, handlowej lub wytwórczej, z której zysk może stanowić dodatkowe środki na działalność CIS. W działalności CIS można wyróżnić co najmniej kilka następujących elementów (cech), które poddają w wątpliwość charakter CIS jako przedsiębiorstwa społecznego:
* Uczestnicy CIS nie są zatrudnieni na umowę o pracę i za uczestnictwo w działalności ekonomicznej CIS nie otrzymują wynagrodzenia (wykraczającego ponad świadczenie integracyjne związane z uczestnictwem w CIS).
* Działalność CIS nie jest oparta na rachunku ekonomicznym.
* CIS nie podejmuje ryzyka gospodarczego.
* CIS nie funkcjonuje na otwartym rynku.
Z powyższych względów trudno jest mówić o CIS jako o przedsiębiorstwie społecznym. Jest to kolejna instytucja całkowicie uzależniona od środków publicznych. Wydaje się jednak, że gdyby rola CIS jako inkubatora spółdzielni socjalnych została bardziej wyeksponowana i rozbudowana, CIS mógłby stanowić ważną instytucję wpierającą osoby zainteresowane tworzeniem przedsiębiorstw społecznych. Podobnie rozwinięcie działalności ekonomicznej pozwoliłoby CIS gromadzić dodatkowe środki finansowe, którymi CIS mógłby swobodnie dysponować i wydatkować je w zależności od bieżących potrzeb, w tym m.in. na remonty, modernizację, materiały edukacyjne czy sprzęt komputerowy, a sama działalność ekonomiczna pozwoliłaby uczestnikom CIS poznać realia zbliżone do otwartego rynku pracy.
CIS a lokalna społeczność
Organizacje pozarządowe prowadzące działalność w formie CIS zwracają uwagę na to, że jednym z warunków, aby CIS działał sprawnie i efektywnie, jest bliska współpraca pomiędzy CIS, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Powiatowym Urzędem Pracy, lokalnymi organizacjami pozarządowymi, samorządem lokalnym oraz lokalnym biznesem. Jeśli działania CIS będą znane i szanowane przez mieszkańców, lokalni pracodawcy prywatni będą bardziej otwarci na możliwość zatrudniania absolwentów CIS w formie zatrudnienia wspieranego. Ponadto skomplikowany i sformalizowany system dotacyjny wiąże się z koniecznością regularnej współpracy z samorządem lokalnym.